W marcu 2024 r. Rada Europy opublikowała najnowszą edycję raportu CEPEJ (European Commission for the Efficiency of Justice), prezentującą kompleksową ocenę efektywności i organizacji wymiaru sprawiedliwości w 44 państwach europejskich. Polska, jako jedno z analizowanych państw, została oceniona pod względem budżetu, kadr, czasu trwania postępowań, poziomu cyfryzacji oraz liczby wpływających spraw. W niniejszym opracowaniu przedstawiamy syntetyczne podsumowanie wyników dla Polski na tle danych porównawczych.
Czym jest CEPEJ?
Europejska Komisja na rzecz Efektywności Wymiaru Sprawiedliwości (CEPEJ) została powołana w 2002 roku przez Komitet Ministrów Rady Europy jako ciało eksperckie zajmujące się analizą funkcjonowania systemów sądowych w Europie. CEPEJ monitoruje wydolność sądów, gromadzi dane porównawcze, opracowuje wskaźniki efektywności oraz promuje dobre praktyki zarządzania wymiarem sprawiedliwości. Raporty tej komisji stanowią jedno z najbardziej wiarygodnych i szeroko cytowanych źródeł wiedzy o kondycji wymiaru sprawiedliwości w Europie.
Metodologia Raport CEPEJ 2024 oparty został na danych z 2022 roku, przekazanych przez państwa członkowskie Rady Europy przy użyciu zunifikowanego kwestionariusza. Dane zostały następnie poddane walidacji i analizie eksperckiej. Raport porusza takie obszary jak: wydatki publiczne, kadry orzecznicze i administracyjne, czas trwania postępowań sądowych, cyfryzacja oraz liczba i struktura wpływających spraw.
Finansowanie wymiaru sprawiedliwości W 2022 r. całkowity budżet wymiaru sprawiedliwości w Polsce wyniósł 2,34 miliarda euro, co stanowiło 61,9 euro w przeliczeniu na mieszkańca.
Kadra orzecznicza i pomocnicza Na każde 100 000 mieszkańców w Polsce przypadało: – 28 sędziów zawodowych (przy medianie Rady Europy wynoszącej 17,6), – 118,7 pracowników sądowych (mediana: 106,0), – 15,7 prokuratorów (zgodnie z medianą), – 24,4 adwokatów i radców prawnych (mediana: 19,0).
Liczby te sytuują Polskę w czołówce państw europejskich pod względem zatrudnienia w wymiarze sprawiedliwości.
Efektywność postępowań sądowych Średni czas rozpoznania spraw w 2022 r. wynosił: – sprawy cywilne: 362 dni w I instancji, 361 dni w II instancji, 647 dni w Sądzie Najwyższym, – sprawy karne: 163 dni w I instancji, 126 dni w II instancji, 548 dni w Sądzie Najwyższym, – sprawy administracyjne: 518 dni w I instancji oraz 250 dni w II instancji.
Liczba wpływających spraw Wskaźnik liczby nowych spraw w I instancji na 100 mieszkańców w Polsce wynosił: – sprawy cywilne: 2,35 (spadek z 2,47 w 2020 r.), – sprawy karne: 2,16 (spadek z 2,40), – sprawy administracyjne: 0,21 (wzrost z 0,18).
Wnioski Profil Polski w Raporcie CEPEJ 2024 ukazuje krajowy system wymiaru sprawiedliwości jako rozbudowany kadrowo i stabilnie finansowany. Wyzwaniami pozostają: długi czas rozpoznania spraw oraz niski stopień cyfryzacji w porównaniu do bardziej zaawansowanych systemów.
